Ontdek de Vergeten Geschiedenis
De oorlog was hier!
Duik dieper in de verhalen van moed en overleving die zich afspeelden tijdens de Tweede Wereldoorlog in onze gemeenschap. Ontdek de impact en de blijvende herinneringen die deze gebeurtenissen hebben achtergelaten.
De school op de Brink omstreeks 1935. (Kaart punt 1)
Het bombardement van het dorp Houten op 28 november 1944
Eind september 1944 was het zuiden van Nederland al bevrijd, maar het grootste deel van het land was nog in handen van de Duitsers. Na de verloren slag om Arnhem (17 tot 26 september 1944) was het geallieerde offensief vastgelopen ten zuiden van de grote rivieren. Maar het bezette deel van Nederland was nu wel veel makkelijker bereikbaar, ook omdat er van de Duitse luchtvloot niet veel over was. Dit leidde regelmatig tot beschietingen door geallieerde vliegtuigen van treinen en bruggen in de omgeving van Houten.
De geallieerden en de Binnenlandse Strijdkrachten (BS) hadden contact met elkaar, soms via illegale zenders en soms via de gewone telefoonlijnen. Toen er een Duitse generaal, genaamd Reinhard, met zijn staf in Houten neerstreek werd dat direct doorgegeven aan de geallieerden met als gevolg dat het dorp op 28 november 1944 werd gebombardeerd.
De Context van de Gebeurtenis
Op 28 november 1944 stegen om vijf voor half elf vanaf vliegbasis Gilze-Rijen 19 Typhoon jachtbommenwerpers van het 164ste en 198ste Squadron op met als doel het hoofdkwartier van de generaal in enkele woningen aan de Herenweg.
Bij Houten aangekomen vlogen de jachtbommenwerpers eerst hoog over om het doel te bekijken, toen draaiden ze ter hoogte van Rijksweg A12 om vervolgens zeer laag over het dorp te vliegen en hun raketten af te schieten. De aanval op het dorp vond plaats in twee golven met een paar minuten tussenpose. In totaal werden er zo’n 126 raketten afgeschoten. De opdracht was het derde witte huis vanaf de toren aan te vallen. Mogelijk is door de piloten een witte schuur aangezien voor een woning waardoor het verkeerde woonhuis is aangevallen. Het is ook mogelijk dat de piloten de verkeerde coördinaten hadden doorgekregen. Het pand waar de generaal verbleef en de ernaast gelegen panden waar zijn staf was ondergebracht, bleven bij de aanval namelijk onbeschadigd. Dat de geallieerde vliegtuigen zo slecht de vooraf bepaalde doelen raakten werd waarschijnlijk ook veroorzaakt door het hevige Duitse luchtafweergeschut vanuit allerlei concentraties. Houten lag tussen verschillende grote Duitse luchtartilleriestellingen in, zoals bij Wijk bij Duurstede, Culemborg en Vianen.
De school na het bombardement.
De oorlog door kinderogen
Het bombardement van het dorp
Aan het eind van september 1944 was een groot deel van het zuiden van Nederland al bevrijd. Maar in de rest van het land waren de Duitsers nog de baas. Rond die tijd was er een grote en belangrijke veldslag in Arnhem. Die slag werd verloren door de geallieerden (dat waren de landen die tegen de Duitsers vochten, zoals Engeland en Amerika).
Omdat de geallieerden dichterbij waren gekomen, konden ze ook makkelijker aanvallen doen op plekken in Nederland. In de buurt van Houten werden soms bruggen en treinen aangevallen door geallieerde vliegtuigen.
Er waren in Nederland ook mensen die in het geheim tegen de Duitsers werkten. Zij werden de Binnenlandse Strijdkrachten genoemd. Zij gaven informatie door aan de geallieerden. Soms gebruikten ze geheime zenders, en soms gewoon de telefoon.
Toen er een belangrijke Duitse generaal, meneer Reinhard, met zijn medewerkers naar Houten kwam, werd dat meteen doorgegeven aan de geallieerden. Daarom werd Houten op 28 november 1944 gebombardeerd.
Waarom werd Houten gebombardeerd?
Op 28 november 1944, om bijna half elf ’s ochtends, stegen er 19 gevechtsvliegtuigen op vanaf een vliegveld bij Gilze-Rijen. Deze vliegtuigen, die Typhoons heetten, kwamen van twee Britse luchtgroepen (die noem je ‘squadrons’). Hun opdracht: een aanval op het huis waar de Duitse generaal in Houten zat, aan de Herenweg.
Toen de vliegtuigen bij Houten aankwamen, vlogen ze eerst hoog om goed te kijken waar ze moesten zijn. Daarna draaiden ze bij de A12 en vlogen heel laag over het dorp. Toen schoten ze hun raketten af.
De aanval gebeurde in twee groepen, met een paar minuten ertussen. In totaal zijn er ongeveer 126 raketten afgevuurd. De piloten moesten het derde witte huis vanaf de kerktoren raken. Maar misschien hebben ze per ongeluk een witte schuur voor een huis aangezien, of kregen ze verkeerde informatie. Daardoor werd het verkeerde huis geraakt.
Het huis waar de generaal écht zat, en de huizen daarnaast, bleven heel. Dat komt waarschijnlijk ook doordat er vanaf de grond veel werd geschoten met luchtafweergeschut van de Duitsers. Rondom Houten stonden namelijk veel van die kanonnen, bijvoorbeeld bij Wijk bij Duurstede, Culemborg en Vianen.
De oorlog in perspectief
Burgerschapsvragen voor het V.O.
Deze vragen helpen je om na te denken over keuzes die mensen in de oorlog moesten maken. Er zijn geen goede of foute antwoorden. Het gaat erom dat je onderzoekt wat jij belangrijk vindt, hoe jij situaties inschat en welke waarden voor jou leidend zijn.
Lees de tekst of bekijk de locatie aandachtig en neem daarna de tijd om bij de vragen stil te staan. Probeer verder te denken dan wat er letterlijk staat: waarom gebeurde iets, welke opties hadden mensen wel of juist niet, en wat zou jij in die situatie gedaan hebben?
Praat er met elkaar over, stel vragen aan elkaar, en wees nieuwsgierig. De oorlog was ingewikkeld. Jullie antwoorden mogen dat dus ook zijn.
Burgerschapsvragen voor VO
Thema: bombardement, militaire keuzes en burgerveiligheid
- Hoe beoordeel je de beslissing van de geallieerden om een bombardement uit te voeren op een dorp waar veel burgers woonden, zelfs als het doelwit een Duitse generaal was?
- Wat vind jij belangrijker in oorlogstijd: het raken van strategische doelen of het beschermen van burgers, zelfs als dat een militair risico oplevert?
- De aanval miste het beoogde doel. Vind jij dat fouten in oorlog acceptabeler zijn dan in vredestijd? Waarom wel of niet?
- Wie draagt volgens jou verantwoordelijkheid voor burgerslachtoffers bij een bombardement: de aanvallers, de bezetters die zich tussen burgers vestigen, of beide?
- Hoe zou jij als piloot handelen als je twijfelt over de exacte locatie van je doelwit?
- De Binnenlandse Strijdkrachten gaven informatie door aan de geallieerden. Wat zijn de risico’s en morele gevolgen van informatie die niet volledig betrouwbaar blijkt?
- Als je inwoner van Houten was geweest, hoe zou je je voelen als je merkt dat je dorp wordt gebombardeerd door bevrijders?
- In hoeverre kunnen burgers verwachten dat militaire operaties rekening houden met hun veiligheid?
- Hoe beïnvloedt de ‘fog of war’ (verwarring, gebrekkige informatie, druk) het morele oordeel dat we achteraf over zulke gebeurtenissen hebben?
- Wat kunnen we leren van dit bombardement over hoe belangrijk goede communicatie en betrouwbare informatie zijn, zowel in oorlog als in crisissituaties vandaag?
Nuttige links voor meer informatie
Ontdek verdere geschiedenis
Verbreed je kennis
Deel jouw verhaal
Heb jij een verhaal dat zich afspeelde in de gemeente Houten tijdens de Tweede Wereldoorlog dat je wilt delen? Of heb je wellicht foto’s van deze belangrijke periode? Bij De Oorlog was hier nodigen we je uit om jouw ervaringen en herinneringen met ons te delen. Samen kunnen we de geschiedenis levend houden. Doe mee en draag bij aan ons gezamenlijke geheugen!