De oorlog was hier!

Op 17 september 1944 en de daarop volgende dagen werd tussen Eindhoven en Nijmegen, en bij Arnhem, operatie Market Garden uitgevoerd. Dit is een gedurfd plan van de geallieerden om via Nederland door te stoten naar Duitsland. Bij deze operatie, die helaas mislukte, kwamen veel militairen om het leven. In de maanden daarna spoelden in de Lek bij Schalkwijk en Tull en ’t Waal de lichamen aan van vijf bij Arnhem omgekomen militairen.

Korporaal Herbert Spooner.

Herbert Benjamin Spooner was de zoon van Benjamin en Lily Spooner.  Herbert werd geboren in maart 1917 en trouwde met Irene Spooner uit Tamworth, Staffordshire. Herbert Spooner meldde zich vrijwillig aan voor de luchtlandingstroepen. Inmiddels lance corporal (korporaal), legernummer 4914107, voltooide Spooner met succes de glider training (zweefvliegopleiding) en werd hij geplaatst bij de HQ Company (hoofdkwartier compagnie) van het tweede Airborne Bataljon, South Staffordshire Regiment. Zij vertrokken op 17 september in meerdere gliders in de 1ste lift vanaf RAF Manston. Bestemming was landingszone S, plaatselijk bekend als ‘Reijers Camp’ ten noorden van Wolfheze. De eerste taak van het bataljon was het verdedigen van de landingszone. De gevechten liepen niet voorspoedig. Op 20 september werden de restanten van het bataljon geconcentreerd rond de kerk en een wasserij in Oosterbeek. De inspanningen waren tevergeefs en ook het merendeel van de HQ Company raakte uitgeschakeld. 

In de nacht van 25 op 26 september trokken degene die niet gedood, gewond of gevangengenomen waren, zich samen met de rest van de luchtlandingsdivisie terug over de Rijn. Op 15 november 1944 werd het lichaam van Spooner gevonden. Vanwege een op het lichaam gevonden rozenkrans nam men aan dat Spooner katholiek was. Daarom werd hij op gezag van de burgemeester van Schalkwijk begraven op het kerkhof bij de Katholieke Kerk in Schalkwijk. 

Op het graf werd door gemeente of parochie eerst een houten en later een stenen kruis geplaatst. In 1947 werd dit, op Brits verzoek, vervangen door een Brits stalen kruis. Nog weer later volgde de huidige grafzerk, conform het model van de Commonwealth War Graves.

Deze vragen helpen je om na te denken over keuzes die mensen in de oorlog moesten maken. Er zijn geen goede of foute antwoorden. Het gaat erom dat je onderzoekt wat jij belangrijk vindt, hoe jij situaties inschat en welke waarden voor jou leidend zijn.

Lees de tekst of bekijk de locatie aandachtig en neem daarna de tijd om bij de vragen stil te staan. Probeer verder te denken dan wat er letterlijk staat: waarom gebeurde iets, welke opties hadden mensen wel of juist niet, en wat zou jij in die situatie gedaan hebben?

Praat er met elkaar over, stel vragen aan elkaar, en wees nieuwsgierig. De oorlog was ingewikkeld. Jullie antwoorden mogen dat dus ook zijn.

Burgerschapsvragen voor VO

Thema: oorlogsgraven, identiteit en herdenken

1. Wat doet het met jou om te lezen dat het lichaam van Herbert Spooner pas twee maanden na zijn dood aanspoelde in de Lek en ver van zijn thuisland werd begraven?
2. Vind jij dat het dorp Schalkwijk de verantwoordelijkheid had om Spooner een waardig graf te geven, ook al kende niemand hem persoonlijk?
3. Hoe belangrijk vind jij religieuze symbolen, zoals de rozenkrans die bij Spooner werd gevonden, bij het bepalen van hoe iemand wordt begraven?
4. Wat zegt dit verhaal over respect tussen landen: een Britse soldaat die een graf krijgt in een Nederlandse dorpskern?
5. Vind jij dat grafmonumenten van buitenlandse militairen, zoals Spooner, actief onderhouden moeten blijven door de lokale gemeenschap?
6. Hoe zou jij je voelen als jouw familie ver weg hoorde dat een geliefde in een ander land is begraven? Wat betekent dat voor rouw en verwerking?
7. Welke rol spelen persoonlijke verhalen zoals die van Spooner in ons begrip van grote operaties zoals Market Garden?
8. Vind jij het gerechtvaardigd dat oorlogsdoden die in een ander land aanspoelen worden begraven volgens de gebruiken van dat land, als hun eigen identiteit niet volledig duidelijk is?
9. Hoe laten oorlogsgraven in dorpen zien dat oorlog geen ver-van-je-bedshow is, maar invloed heeft op lokale gemeenschappen?
10. Welke lessen kun jij trekken uit de manier waarop Schalkwijk omging met het graf van Herbert Spooner over menselijkheid, eer en herinnering?

• Oorlogsmonumenten in de regio
• Verhalen van de bevrijding
• Historische kranten
• Onderzoek naar familieverhalen
• Educatieve bezoeken en tours
• Culturele evenementen en tentoonstellingen